Judo, Karate do, Ken do, Iai do, Kiu do. Τα ίδια ιδεογράμματα που στην Κίνα προφέρονται wu shu και εννοιολογικά περιλαμβάνουν όλες τις πολεμικές τέχνες, στην Ιαπωνία προφέρονται bu jutsu και έχουν την ίδια σημασία. Οι πολεμικές τέχνες της Ιαπωνίας προέρχονται από την Κίνα, όπως άλλωστε και ο ιαπωνικός πολιτισμός στο σύνολό του. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως ο Ιαπωνικός πολιτισμός (κατ'επέκταση και οι πολεμικές τέχνες) στερείται πρωτοτυπίας και αυθεντικότητας. Κάθε άλλο. Η Ιαπωνία δεν μιμήται αλλά αφομειώνει και δημιουργεί. Έτσι τα ιαπωνικά bujutsu έχουν τα δικά τους χαρακτηριστικά και διαφοροποιούνται σαφώς, σε τεχνική και φιλοσοφία, από τα αντίστοιχα κινέζικα wushu.
Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των bu jutsu είναι η απόλυτη εξειδίκευσή τους κατά αντικείμενο. Έτσι, ενώ στα περισσότερα κινέζικα wu shu συνυπάρχουν οι τεχνικές άοπλης μάχης με τις τεχνικές διαφόρων όπλων, στην Ιαπωνία διαχωρίζονται σαφώς, όχι μόνο η άοπλη από την ένοπλη μάχη, αλλά και οι τεχνικές των διαφόρων όπλων μεταξύ τους. Υπάρχουν δηλαδή εξειδικευμένες κατα όπλο πολεμικές τέχνες, όπως Bo jutsu (ραβδομαχία), Kiu jutsu (τοξοβολία), Naginata jutsu (η τέχνη του δρεπανιού), Ken jutsu (ξιφασκία), Iai jutsu (η τέχνη του τραβήγματος του ξίφους), αλλά και άοπλες τεχνικές (ju jutsu, kempo). Η ιδιαιτερότητα αυτή εξηγείται αφενός από τη νοοτροπία του Ιαπωνικού λαού, αφεταίρου από ιστορικούς λόγους: για πολλούς αιώνες η άσκηση των "επίσημων" πολεμικών τεχνών, αυτών δηλαδή που ασκούνταν με τα όπλα της εποχής (ξίφος, τόξο) δεν επιτρεπόταν στις πλατειές λαϊκές μάζες παρά μόνο στην τάξη των πολεμιστών (busi, samurai) ή πίσω από τα τείχη των σιντοϊστικών και βουδιστικών μοναστηριών.
Έτσι το ξίφος ήταν έμβλημα ευγένειας και κοινωνικής θέσης και ο πολεμιστής δεν το αποχωρίζοταν ποτέ. Από την άλλη μεριά, ο πολεμιστής σαμουράι, για λόγους τιμής, δεν φιλονικούσε ποτέ με ανθρώπους του λαού παρά μόνο με άλλους ένοπλους σαμουράι. Για τους λόγους αυτούς, η τάξη των σαμουράι εξέλιξε μέχρι την τελειότητα την τέχνη του ξίφους αλλά και την τέχνη της τοξοβολίας. Βέβαια, οι Ιάπωνες πολεμιστές ασκούνταν και στην άοπλη μάχη. Επειδή όμως οι πολεμιστές της εποχής φορούσαν πανοπλία, μια τεχνική που να εξειδικεύεται στα χτυπήματα θα ήταν πραγματικά άχρηστη στο πεδίο της μάχης. Γι αυτό οι σαμουράι ασκούνταν σε μια τεχνική που εστίαζε στην πάλη σώμα με σώμα και χρησιμοποιούσε αποφυγές και εκτροπές, λαβές, εκσφενδονίσεις και κλειδώματα, με τέτοιο τρόπο ώστε να αποφεύγεται η ευθεία αντιπαράθεση δύναμης στη δύναμη του αντιπάλου. Η τέχνη αυτή ονομάζοταν ju jutsu (τέχνη της ευλυγισίας) και στη δύση έγινε γνωστή σαν ζίου ζίτσου.
Η τοξοβολία ωστόσο, μετά την εμφάνιση του πυροβόλου όπλου, καθίσταται ουσιαστικά άχρηστη στα πεδία των μαχών και από καθαρά φονική τεχνική μετατρέπεται σε τελετουργική άσκηση προσανατολισμένη στην πνευματική εξέλιξη. Σαν τέτοια συντηρήθηκε και εξελίχθηκε ακόμη παραπέρα από τους μοναχούς. Μέχρι και σήμερα το kiu jutsu (kiudo) θεωρείται από τους Ιάπωνες σαν ένα από τα μεγαλύτερα θρησκευτικά σύμβολα. Παράλληλα με την τοξοβολία αναπτύχθηκε στα βουδιστικά μοναστήρια το kempo, μια κινεζική τεχνική άοπλης μάχης που εισήχθει στην Ιαπωνία από τους βουδιστές μοναχούς. Το kempo διαφέρει ριζικά από την άοπλη τεχνική των σαμουράι (το jujutsu ) γιατί είναι σχεδιασμένο κυρίως για αυτοάμυνα εναντίον πολλών άοπλων (ή με ελαφρύ οπλισμό) αντιπάλων, και για το λόγο αυτό χρησιμοποιεί κυρίως χτυπήματα (τεχνικές μεγάλων και μεσαίων αποστάσεων), αντίθετα με το jujutsu που χρησιμοποιεί την πάλη σώμα με σώμα. Το διασημότερο kempo είναι αυτό που αναπτύχθηκε στο νησί Okinawa και σήμερα είναι ίσως η δημοφιλέστερη πολεμική τέχνη παγκόσμια: το karate do.
Παράλληλα με τις πολεμικές τέχνες που αναφέρθηκαν παραπάνω, εξελίσσονταν και άλλες πολεμικές τέχνες από ανθρώπους του λαού, οι οποίοι, καθώς δεν επιτρέποταν να φέρουν όπλα ήταν εντελώς απροστάτευτοι. Έτσι χρησιμοποιούσαν ως εργαλεία αυτοάμυνας αντικείμενα καθημερινής χρήσης καθώς και σύνεργα της δουλειάς τους. Η πιο διαδεδομένη από αυτές τις τέχνες ήταν το bo jutsu, η τέχνη της ραβδομαχίας, τόσο γιατί το ραβδί ήταν ένα αντικείμενο της καθημερινότητας (που ακόμη και αν δεν το είχε κανείς μαζί του μπορούσε εύκολα να το βρει σε ώρα ανάγκης) όσο και για τις μεγάλες δυνατότητές του ως όπλο που πλησιάζουν αυτές του σπαθιού.
Έτσι σε γενικές γραμμές εξελίχθηκαν τα κλασσικά bu jutsu της Ιαπωνίας. Η καταγωγή τους είναι αρχαία, όπως ήδη είπαμε και ανάγεται στις απαρχές της Ιαπωνικής ιστορίας και ακόμα παλαιότερα, αφού οι ρίζες τους βρίσκονται στον κινεζικό πολιτισμό. Ο σχηματισμός και η τυποποίησή τους ως ιδιαίτερων πολεμικών τεχνικών, καθαρά σχεδιασμένων για το πεδίο της μάχης χωρίς φιλοσοφικούς και ηθικούς προβληματισμούς, έλαβε χώρα μεταξύ του 8ου και του 16ου αιώνα. Την περίοδο αυτή η Ιαπωνία μαστιζόταν από αλεπάλληλους εμφυλίους πολέμους μεταξύ των διαφόρων παντοδύναμων φεουδαρχών που μάχονταν για τη διανομή της γης και της εξουσίας. Η ζωή των Ιαπώνων πολεμιστών την περίοδο αυτή ήταν μια ζωή συνεχούς πολέμου, όπου η κάθε στιγμή τους θα μπορούσε να είναι η τελευταία. Γι αυτό η αδιαφορία προς το θάνατο ήταν στοιχείο της πολεμικής τους εκπαίδευσης (και της θρησκευτικής τους πίστης). Το ζητούμενο τότε από τον πολεμιστή ήταν η νίκη και όχι η επιβίωση, γι αυτό και τα bu jutsu της εποχής θα πρέπει να υποθέσουμε πως ήταν περισσότερο επιθετικής νοοτροπίας.
Ώσπου το 1603 η Ιαπωνία αποκύρηξε τον πόλεμο: είναι η περίφημη "περίοδος Edo" (1603 έως 1868), η χρυσή εποχή του ιαπωνικού πολιτισμού. Την περίοδο αυτή η χώρα βρίσκεται ουσιαστικά κάτω από την πολιτική εξουσία των σαμουράι. Απόλυτος και πανίσχυρος κυβερνήτης είναι ο σογκούν, ο στρατιωτικός διοικητής, οι φεουδάρχες είναι ουσιαστικά υποτελείς του. Πρόκειται για την λαμπρότερη περίοδο της ιαπωνικής ιστορίας: με εξασφαλισμένη την ειρήνη και την ευημερία και κάτω από την ευεργετική επίδραση του βουδισμού, όλες οι καλές τέχνες (θέατρο, μουσική, ποίηση, ζωγραφική κλπ) αναπτύχθηκαν σε υψηλότατο βαθμό.
Η ειρηνική περίοδος Edo, αντίθετα απ' ότι θα περίμενε κανείς, ήταν η χρυσή εποχή και για τις ιαπωνικές πολεμικές τέχνες. Ως παιδεία της άρχουσας τάξης έγιναν κυρίαρχη κουλτούρα, ενώ παράλληλα το περιεχόμενό τους εμπλουτίστηκε με φιλοσοφικούς προσανατολισμούς. Επειδή πια δεν ήταν "τέχνες επιβίωσης" που απ' το βαθμό της γνώσης τους εξαρτιόταν άμεσα (στο πεδίο της μάχης) η ζωή του πολεμιστή, δόθηκε ιδιαίτερη βαρύτητα στο ηθικό-φιλοσοφικό στοιχείο τους. Θεωρούνταν πια ως ολιστικές τέχνες αυτοβελτίωσης, με έντονα στοιχεία θρησκευτικότητας, παρά ως φονικές τεχνικές. Έτσι, από την περίοδο Edo ακόμα, άρχισε ο σταδιακός μετασχηματισμός των bujutsu σε budo, μετασχηματισμός που ολοκληρώθηκε στην περιοδο Meiji.
Στην περίοδο Meiji η αριστοκρατία των σαμουράι όχι μόνο έχασε την εξουσία της αλλά και θεωρήθηκαν ως νοσηρό κατάλοιπο ενός κακού παρελθόντος. Με ειδικά διατάγματα τους απαγορεύθηκε να φορούν τα χαρακτηριστικά δυο σπαθιά τους, και για να καταλάβουν οποιαδήποτε δημόσια θέση ή για να εισέλθουν στη δημόσια εκπαίδευση, έπρεπε να κουρέψουν τον πατροπαράδοτο κότσο τους! Είναι η εποχή της ανόδου του ιαπωνικού καπιταλισμού, η εποχή της αποδοχής του δυτικού πολιτισμού και κάθε σύνδεσμος με το φεουδαρχικό παρελθόν και τον μυστικιστικό πολιτισμό αποκόπτεται. Εξάλλου οι πολεμικές τέχνες των σαμουράι, με την ανάπτυξη της πολεμικής τεχνολογίας, καθίστανται πλέον άχρηστες για τα πεδία των μαχών.
Οι πολεμικές τέχνες (bujutsu), ολοκληρώνοντας το μετασχηματισμό του περιεχομένου τους που είχε ήδη αρχίσει από την περίοδο Edo, μετατρέπονται και μετονομάζονται σε ειρηνικούς "πολεμικούς" δρόμους ψυχοσωματικής αυτοβελτίωσης (budo). Έτσι, όχι μόνο σώζονται από τον αφανισμό (που στην περίοδο Meiji έμοιαζε να είναι το μέλλον τους), αλλά και εξαπλώνονται με πρωτοφανείς ρυθμούς σε όλα τα στρώματα του ιαπωνικού πληθυσμού και τελικά κατακτούν τον κόσμο ολόκληρο!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου